Artikels

Jeffrey Eugenides' interseksuele puber heeft nergens last van


Negen jaar geleden schreef Jeffrey Eugenides een schokkende roman: The Virgin Suicides. Hierin vertelt hij het verhaal van een beschaafd gezin in een keurige Amerikaanse buitenwijk waarvan de vijf tienerdochters een voor een zelfmoord plegen. De een grijpt een mes, de ander steekt haar hoofd in de oven en weer een ander hangt zichzelf op.


Het waarom van deze nachtmerrie blijft in mysteriën gehuld. Eugenides voelt zich niet geroepen een verklaring te geven voor het extreem zelfdestructieve gedrag van de dochters, waardoor er na lezing een zeer verontrustend gevoel blijft hangen: had je nou maar geweten waardoor het kwam, dan kon je het als ver-van-mijn-bed-show opzij schuiven. Nu lijkt dit drama in principe elk gezin te kunnen overkomen, en dat is extra beangstigend. Ook de sensatieloze, bij vlagen tragikomische wijze waarop het verhaal wordt verteld, bijna alsof het om iets heel gewoons gaat, draagt bij aan het beklemmende gevoel dat de roman oproept.

Eugenides' tweede roman, Middlesex, heeft diezelfde toon en speelt zich in dezelfde suburb af, ditmaal in een gezin waarvan de dochter, Calliope, er op veertienjarige leeftijd achterkomt dat ze interseksueel is: ze bezit zowel vrouwelijke als mannelijke geslachtkenmerken. Omdat de mannelijke overheersen, neemt ze het besluit voortaan als jongen -Cal- door het leven te gaan.

Het verhaal wordt verteld door Cal zelf, die inmiddels eenenveertig is. Ook in deze roman blijkt Eugenides zeer terughoudend met het geven van informatie, en ook hier vermijdt hij het van de gender-verandering van Calliope iets sensationeels te maken. Het waarom doet hij dit keer wel uit de doeken: Cal is interseksueel vanwege een genetische afwijking, veroorzaakt door inteelt in zijn familie. Zijn Griekse grootouders waren broer en zus, en zijn ouders waren achterneef en -nicht. Maar waar een coole verteltrant en gebrek aan psychologische verklaringen in 'The Virgin Suicides' zorgden voor beklemming, maken dezelfde factoren Cal tot een afgevlakt personage, dat nauwelijks tot leven komt.

Dit is niet de hele roman zo. Voor het vertellen van zijn geschiedenis gaat Cal terug naar het leven van zijn grootouders, omdat het voor zijn gevoel allemaal met hun incestueuze relatie begonnen is. De hoofdstukken waarin broer en zus het Griekse platteland ontvluchten, ternauwernood ontsnappen aan het oprukkende Turkse leger dat dorpen plundert en in brand steekt, gevolgd door hun moeizame nieuwe start in Detroit, zijn prachtig geschreven. Tijdens hun eerste kennismaking met de grote stad, de wolkenkrabbers en de warenhuizen, voel je hun ontreddering: ,,Bij het zien van die intense drukte kregen mijn grootouders' ogen een glazige uitdrukking: al die voortdenderende, bellende trams en die zwarte auto's die almaar uitweken en weer invoegden. [...] Desdemona leunde achterover. Ze had nu al last van de angst die alle mogelijke moderne gemakken haar in de loop der jaren zouden inboezemen, vooral auto's, maar ook broodroosters, sproeiers en roltrappen.''

Calliopes ouders zijn al meer geassimileerd en weten zich, dankzij hun keten hotdogrestaurants, op te werken en een groot, vrijstaand huis te kopen in een buitenwijk van Detroit.

Calliope zelf is op en top Amerikaanse tiener. In de beschrijving van de eerste veertien jaar van haar leven weet Eugenides veel sympathie voor het levenslustige, ondernemende meisje te wekken.

In haar puberteit krijgt Calliope voor het eerst het gevoel anders te zijn. Ze krijgt geen borsten, haar menstruatie blijft uit en haar gelaatstrekken worden hoekiger. Haar ouders schakelen een genderspecialist in, die met zijn weinig subtiele manier van optreden Calliope in paniek doet vluchten voor het medische circus dat haar boven het hoofd hangt. In San Francisco begint ze een nieuw leven als jongen: Cal.

De paniek van Calliope, die haar hele wereldbeeld op de kop gezet ziet, is volkomen aannemelijk maar het is ook een van de laatste keren dat Eugenides het gevoelsleven van zijn personage geloofwaardig weet neer te zetten. Wat volgt is absurd. De beschermd opgevoede Cal sluit zich in San Francisco moeiteloos bij een groep zwerfjongeren aan. Zonder er veel problemen mee te hebben werkt hij een paar maanden als rariteit in een seksclub, waarna hij weer naar huis terugkeert. Hier maakt zijn broer grappen over de verandering en accepteert zijn moeder al snel dat ze nu twee zonen heeft.
 Voor een vijftienjarige die net van genderidentiteit is gewisseld, moet dit toch een ingrijpende periode zijn, maar nergens lees je hoe Cal zijn interseksualiteit nou eigenlijk ervaart. Hoe is het hem na zijn thuiskomst gelukt verder te gaan? Hoe reageerden zijn vrienden en vriendinnen? Hoe is hij onder een medische behandeling uitgekomen? Eugenides geeft die antwoorden niet. Sterker nog, hij gaat de vragen uit de weg door Cal pas weer te laten opduiken als hij eenenveertig is. Wat er in de tussenliggende zesentwintig jaar is gebeurd, hoe Cal zijn leven als man heeft vormgegeven, komt de lezer niet te weten.


In een interview zei Eugenides onlangs dat hij er in zijn boeken niet naar streeft het gewone bijzonder te maken, maar het bijzondere gewoon. Maar in hoeverre kun je het leven van iemand als Cal 'gewoon' maken zonder aan geloofwaardigheid in te boeten? Alles wat Cal er zelf over zegt is dat hij de overstap enkel heeft gemaakt vanwege een 'hunkerend verlangen' en de signalen die zijn lichaam in de puberteit begon af te geven. Dat is mager. Had Eugenides in een boek van ruim 600 pagina's niet een diepere kijk in de ziel van een interseksueel kunnen geven? Het is te waarderen dat hij Cal niet in een hokje plaatst zoals de medische wereld graag mag doen, en het is ook te waarderen dat hij Cal buiten de interseksbeweging houdt, zodat zijn hoofdpersoon geen medisch geval wordt, of vertegenwoordiger van een groep.

 Maar het gaat wringen als dat individu vervolgens geen psychologische bagage meekrijgt. Het resultaat is dat het gedrag van Calliope begrijpen is, maar dat van Cal niet meer. Anders dan bij 'The Virgin Suicides' werkt het weghouden van informatie hier contraproductief. Waar het verhaal door had moeten gaan, maakt de schrijver een reusachtige tijdsprong, en komt uit bij een volwassen personage in wie de tiener van weleer met geen mogelijkheid meer te herkennen is.




http://www.trouw.nl/krantenarchief/2002/11/09/2151420/Jeffrey_Eugenides__interseksuele_puber_heeft_nergens_last_van.html


----------------------------------------------------------------------------------------------------------

'Ik wil geen therapeutje spelen'


Jeffrey Eugenides, De zelfmoord van de meisjes. Vertaling: Mieke Lindenburg. Uitgeverij Contact, Amsterdam. Prijs: F 29,90. Jeff Eugenides, The Virgin Suicides, Penguin Netherlands. Prijs: F 38,70




De Amerikaan Jeffrey Eugenides, in 1960 geboren in Detroit, wist op zijn achttiende al dat hij schrijver wilde worden. Na een studie Engels aan de universiteit en een jaar werken bij Moeder Theresa in India, kwam het er pas van. 'The Virgin Suicides' werd zijn debuut. Eugenides kreeg er een Amerikaanse literatuurprijs voor en een filmcontract met Walt Disney Pictures.


De titel van zijn boek doet vermoeden dat er een deprimerend verhaal volgt over de jeugd die het leven niet aankan. Het tegendeel is waar. 'De zelfmoord van de meisjes' is spannend en aangrijpend, maar vooral bizar.


Het Amerikaanse blad Newsweek noemt het een black comedy over 'middle class, middle-American life'. Maar met die benaming is de schrijver, die kort in Nederland verblijft ter gelegenheid van de Nederlandse vertaling, niet zo gelukkig.


"Ik vind dat te plat klinken; net of mijn boek een grote satire is. Ik zou het liever een tragi-komedie willen noemen, want het is scherp en grappig, maar ook teder en teer. Moet er eigenlijk wel een etiket op? Misschien lukt dat helemaal niet bij dit boek."


Eugenides heeft gelijk, op zijn debuut past geen etiket. Het is gewoon anders-dan-anders. De lezer kan slechts gissen wat zich achter de muren van het alleenstaande huis in de Amerikaanse buitenwijk afspeelt. Het verhaal wordt namelijk verteld door buurjongens, die ook niet helemaal volgen wat er gebeurt. "Wij wisten dat de meisjes alles van ons wisten, terwijl wij hen helemaal niet konden doorgronden" , zeggen zij achteraf, nog even machteloos.


Onbegrijpelijk zijn vooral de zelfmoorden van de zusjes. De buurjongens vragen zich af of de strenge moeder daar misschien de schuld van moet krijgen. Ze speculeren over een zelfmoordverbond of een besmettelijk virus. Maar de meisjes zouden zich ook verbonden kunnen voelen met de stervende bomen in hun straat.


De speurtochten naar de oorzaak zijn tevergeefs. Eugenides vertikt het nu eenmaal om de waaromvraag te beantwoorden. "Ik steek de draak met elke poging om therapeutje te spelen. Met die onzin doe ik niet mee." Psychologie van de koude grond, Eugenides heeft er meer dan genoeg van. Hij ergert zich aan de vele Amerikaanse tvprogramma's, waarin elk probleem verschrompelt tot een probleempje.


Bij voorbaat weet hij al hoe Oprah Winfrey een uitzending over zelfmoord bij jongeren zou maken: een familielid mag zich vertwijfeld afvragen hoe zoiets kan gebeuren, en dan komt een deskundige wel met het antwoord. "Waarschijnlijk geeft zo iemand de schuld aan dominante ouders, mishandeling of andere jeugdtrauma's."


Uit ervaring weet Jeffrey Eugenides dat de verklaring niet zo simpel is. Twee jongens die hij kende, pleegden zelfmoord. "Ze waren ongelukkig, ja, maar niet meer dan anderen die wel bleven leven. Een van hen leende een dag eerder nog een boek van me. Waarom zou hij dat doen als hij zo weinig tijd had? Niemand weet het."


Zelf speelde hij rond zijn 28ste met de gedachte aan zelfmoord. Nu moet hij er niet meer aan denken. "Ik ben de afgelopen jaren al genoeg met de dood bezig geweest." Maar het zou hem niet verbazen als bijna iedereen wel eens zelfmoord overweegt. Zo hoorde hij dat de babysitter van zijn neef met haar vier zusjes uit het leven wilde stappen. Ze hebben hun plan nooit uitgevoerd, maar brachten de schrijver wel op een idee.


Honderden pagina's verdwenen in de prullenmand voordat hij zijn definitieve versie kon inleveren bij de uitgever. Aanvankelijk liet hij in elk hoofdstuk een zusje doodgaan. Dat werd saai, dus verdwijnt de dertienjarige Cecilia nu op pagina een al naar het mortuarium. Dan duurt het tergend lang voordat de anderen volgen.


"Ik had geen zin om pagina's lang te beschrijven hoe ieder aan haar eind komt. Zo gruwelijk wilde ik het verhaal niet maken. De aantrekkingskracht die de dood op de meisjes uitoefende, was al morbide genoeg. Vandaar dat ik het heb gelaten bij een korte opsomming in een alinea: die deed het zus en die zo."


Eugenides heeft even overwogen de zusjes als vertellers op te voeren. Tot hij zich realiseerde dat hij dan ook hun gedachten zou moeten beschrijven. "Als Anna Karenina zich aan het eind van Tolstoj's roman voor de trein werpt, weet de lezer precies wat er in haar omgaat. Ik wilde de meisjes op een afstand houden."


Om die reden koos hij de randy boys uit de buurt als collectieve verteller. Zij observeren hun grote liefdes, met wie ze nauwelijks contact hebben. Volgens Eugenides vertegenwoordigen deze jongens het onbegrip van de buurt. "En dat is misschien wel een van de redenen waarom de meisjes zelfmoord plegen."


In de New York Times vergelijkt een recensent de jongens met een Grieks koor. Ten onrechte, vindt de schrijver. "Omdat ik een Griekse naam heb, zoeken journalisten meteen naar mythische elementen in mijn verhaal. Maar ik dacht helemaal niet aan een Grieks koor toen ik dit schreef." De vergelijking klopt ook niet, want in een Griekse tragedie neemt het koor geen deel aan de gebeurtenissen. Deze jongens komen naar het huis van de Lisbons om de zusjes te redden.


Eugenides houdt ervan als de verteller uit een groep bestaat. Dat maakt een verhaal spannend, zegt hij, want de waarheid blijft in het midden. "Net als bij ondefinieerbare vertellers, zoals in Nabokows 'Lolita'. Daar is meer aan de hand dan de lezer wordt verteld."


In zijn eigen boek kunnen de jongens nog zoveel zien en denken, ze hebben het steeds fout. Daardoor zijn ze niet helemaal serieus te nemen. Dat is precies de bedoeling van de schrijver. Als de jongens hun buurmeisjes hadden begrepen, was het verhaal compleet anders geweest.


"De Lisbon-dochters zijn een desired object voor de pukkelige slungels uit hun straat. Zo gaat dat nu eenmaal als je vijftien bent en geen zussen hebt.



http://www.trouw.nl/krantenarchief/1993/06/05/2675499/_Ik_wil_geen_therapeutje_spelen_.html
 
 
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 
 
Jeffrey Eugenides wint Pulitzer


08/04/'03 De Pulitzer Prize voor fictie is maandag toegekend aan de schrijver Jeffrey Eugenides voor zijn roman Middlesex. De belangrijkste journalistieke Pulitzer, die voor 'public service', gaat naar de Boston Globe voor de verslaggeving van die krant over seksueel misbruik in de katholieke kerk, met name in het aartsbisdom van Boston. Journalisten Alan Miller en Kevin Sack van de Los Angeles Times krijgen de Pulitzer voor binnenlandse journalistiek voor hun onderzoek naar de gebreken van de Harrier, een militair vliegtuig waarmee 45 piloten zijn neergestort. In de categorie buitenlands nieuws gaat de Pulitzer naar Kevin Sullivan en Mary Jordan van de Washington Post voor hun stukken over het strafrechtsysteem in Mexico.


De meeste overige elf journalistieke prijzen gaan naar grote kranten, maar ook de cartoonist van de Seattle Post-Intelligencer en de fotografen van Rocky Mountain News mogen een prijs in ontvangst nemen. Onder de winnaars van Pulitzers in de niet-journalistieke categoriën zijn, behalve Eugenides, Rick Atkinson (geschiedenis) voor An army at dawn: the war in North Africa, 1942-1943 en Samantha Power (non-fictie algemeen) voor "A problem from hell": America and the age of genocide. Robert A. Caro mag de prijs voor biografie in ontvangst nemen voor het derde deel van zijn Lyndon Johnson-biografie, Master of the Senate.


Eugenides, die in Berlijn woont, debuteerde in 1993 met The virgin suicides, dat met succes is verfilmd en in het Nederlands is uitgegeven onder de titel De zelfmoord van de meisjes. Middlesex vertelt het meer dan tachtig jaar omspannende verhaal van een Grieks-Amerikaanse familie. De Pulitzers worden sinds 1917 jaarlijks uitgereikt door Columbia University in New York. De prijzen zijn genoemd naar krantenuitgever Joseph Pulitzer, een van de grondleggers van de Amerikaanse journalistiek. De winnaar in de categorie 'public service' (algemeen nut) krijgt een gouden medaille. De overige winnaars krijgen ieder 7.500 dollar.

http://www.hbvl.be/Archief/guid/jeffrey-eugenides-wint-pulitzer.aspx?artikel=3d39a5c1-dfb1-42cd-bbf6-42c9f26211fb
 
 
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
 
 
HET BOEK IS BETER DAN DE FILM. The Virgin Suicides



Jeffrey Eugenides - Sofia Coppola


VOOR de Amerikaanse auteur Jeffrey Eugenides was The Virgin Suicides (1993) zijn debuut als romanschrijver. In 1999 zorgde de verfilming van het boek voor de internationale doorbraak van Sofia Coppola als regisseur. De filmcritici prezen de originaliteit en de creativiteit van zowel het boek als de film. The Virgin Suicides is een bizarre, ietwat provocerende roman over de zelfmoord van vijf tienermeisjes uit hetzelfde gezin. Het verhaal is vrij simpel en heeft, behalve het taboegehalte van het onderwerp, weinig om het lijf. Belangrijk en opvallend zijn vooral de manier waarop het verhaal gebracht wordt en de hele atmosfeer die Eugenides oproept. Coppola maakt trouwens dankbaar gebruik van het rudimentaire verhaal en laat haar film grotendeels drijven op beelden en impressies.
 
http://webfarm4.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=GO7N2C0R
 
 
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------